Ô nhiễm không khí đang là một tác nhân ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe của người dân. Những ngày gần đây, Hà Nội thường xuyên nằm trong nhóm có nồng độ ô nhiêm không khí cực kỳ nghiêm trọng.

Không những thế Hà Nội còn là một trong các thành phố có nồng độ bụi mịn PM2,5 cao nhất cả nước.

Ô nhiễm không khí là một trong những vấn đề sức khỏe môi trường lớn nhất mà hầu hết các thành phố ở các nước đang phát triển đang phải đối mặt.

Ước tính khoảng 7 triệu ca tử vong sớm hàng năm trên toàn thế giới liên quan đến ô nhiễm không khí ngoài trời và trong nhà (WHO, 2018).

Trong số tất cả các chất gây ô nhiễm không khí, bụi mịn với đường kính động học nhỏ hơn 2,5 micromet (PM2.5) là chất ô nhiễm được quan tâm nhiều nhất do chúng gây tác động xấu đến sức khỏe cộng đồng cũng như đến hệ thống khí hậu.

Tuy nhiên, các phương pháp quan trắc chất lượng không khí hiện nay còn nhiều hạn chế.

Trong bối cảnh đó, Trung tâm Công nghệ tích hợp liên ngành giám sát hiện trường (FIMO) – thuộc Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội – và Trung tâm Sống và Học tập vì Môi trường và Cộng đồng (Live&Learn) phối hợp xây dựng Báo cáo Chất lượng Không khí

Tiếp cận đa nguồn trong giám sát bụi PM2,5 cùng các chuyên gia trong nước và quốc tế trong khuôn khổ Dự án “Chung tay vì Không khí Sạch” do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tài trợ.

Báo cáo này cho thấy, khu vực có nồng độ bụi mịn PM 2.5 cao nhất tập trung ở khu vực đồng bằng sông Hồng (Hà Nội và các tỉnh lân cận), và giảm dần tại một phần duyên hải miền Trung và một phần tại đồng bằng sông Cửu Long (Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận), là những khu vực có tốc độ đô thị hóa cao.

Thêm vào đó, nồng độ bụi PM2,5 trung bình năm tại khu vực đồng bằng sông Hồng cao là do khu vực này tập trung đông dân cư, nhiều khu công nghiệp và nhà máy sản xuất điện.

Đồng thời, khu vực này cũng bị ảnh hưởng một phần của điều kiện khí tượng bất lợi vào mùa đông làm cho chất ô nhiễm khuếch tán kém, khiến cho giá trị nồng độ bụi PM2,5 trung bình năm ở các tỉnh thành khu vực phía Bắc cao hơn so với khu vực phía Nam.

Với bản đồ bụi trung bình ngày cho năm 2019, giá trị ước tính bụi PM2,5 tại trạm Đà Nẵng có tương quan R2 thấp, các trạm còn lại có tương quan dao đôṇg từ 0,42 – 0,93.

Đối với kiểm chứng bản đồ bụi PM2.5 trung bình năm 2019, giá trị ước tính PM2.5 của bản đồ thấp hơn so với trạm tại các trạm quan trắc ở Hà Nôị và cao hơn tại các trạm quan trắc ở Quảng Ninh, Đà Nẵng, Thành Phố Hồ Chí Minh Sai số tuyệt đối (Root Mean Square Error – RMSE) chung của tất cả các trạm đạt 4,36 (µg/m³) và sai số tương đối (Mean Relative Error – MRE) đạt 8,96%.

Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu cũng chỉ ra, bản đồ nồng độ bụi PM2,5 do nhóm nghiên cứu xây dựng có độ bất định thấp ở những khu vực có trạm quan trắc và độ bất định cao ở những khu vực không hoặc có ít trạm quan trắc, do hiện trạng mạng lưới trạm quan trắc còn rất hạn chế tại Việt Nam.

Ngoài ra, sự phân bố không gian của nồng độ bụi PM2,5 trên phạm vi toàn quốc có thể là vấn đề gây nhiều tranh cãi và không thể kiểm chứng do số lượng trạm quan trắc ít, các số liệu kiểm kê phát thải cho từng tỉnh còn thiếu chi tiết, chính xác và cập nhật, các yếu tố ảnh hưởng đến phân bố bụi mịn PM2,5 như vị trí địa lý, điều kiện khí hậu khí tượng trên tất cả các vùng khí hậu còn chưa được nghiên cứu đầy đủ.